Nữ tiếp viên hàng không Christine Angelica Dacera tử vong trong phòng tắm khách sạn, nghi do bị cưỡng hiếp tập thể.

Hành vi trên được coi là victim blaming (đổ lỗi nạn nhân) - vấn nạn không hề mới trong xã hội. Theo đó, nhiều người tin rằng nạn nhân phải chịu một phần trách nhiệm khi bị quấy rối tình dục, thậm chí là hiếp dâm.

"Chính chúng ta đã tạo ra và dung túng nền văn hóa victim blaming", Beverly Engel - nhà trị liệu hôn nhân và gia đình ở Los Osos (bang California, Mỹ) - từng nói.

“Không có lửa thì sao có khói”

Bất chấp làn sóng #MeToo, việc đổ lỗi cho nạn nhân vẫn là vấn đề nan giải. Bên cạnh việc lên án thủ phạm, dư luận cũng đổ lỗi cho bị hại, mổ xẻ sự việc để tạo nên những “phiên bản” chủ quan.

Với trường hợp Christine Angelica Dacera, cộng đồng xôn xao bàn tán về chi tiết “tiệc tùng tại khách sạn”, “11 nghi phạm là đàn ông” thay vì bản chất vụ việc.

Dù chưa có kết luận chính thức từ cơ quan điều tra, dân mạng đã nhanh tay để lại hàng loạt bình luận khiếm nhã về ngoại hình, trang phục cũng như đời sống tình cảm của cô gái xấu số.

Vấn nạn đổ lỗi nạn nhân vẫn tiếp diễn bất chấp làn sóng #MeToo. Ảnh: Unsplash.

Thực tế, đây là những biểu hiện victim blaming phổ biến trong các vụ quấy rối, xâm hại và tấn công tình dục. Giáo sư tâm lý học Sherry Hamby, nhà sáng lập tạp chí Psychology of Violence, nhận định hành vi này bắt nguồn từ tâm lý “không có lửa thì sao có khói”.

"Tôi nghĩ lý do lớn nhất dẫn đến hành vi đổ lỗi nạn nhân là giả thuyết tâm lý 'gieo nhân nào, gặp quả đó'. Dưới sự chi phối của ý niệm này, nhiều người tin rằng nạn nhân xứng đáng chịu hậu quả vì hành động của mình", bà nói.

Barbara Gilin, giáo sư ngành Công tác xã hội tại ĐH Widener (Mỹ), cho biết nhiều người đổ lỗi cho nạn nhân vì suy nghĩ “chuyện xấu sẽ không bao giờ xảy đến với mình”.

“Tôi cho rằng mọi người có xu hướng chỉ trích bị hại để đổi lấy cảm giác an toàn. Họ nghĩ rằng mình sẽ không bao giờ rơi vào tình cảnh xấu số như vậy”, cô chia sẻ trên The Atlantic.

Tâm lý trọng nam khinh nữ là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng victim blaming. Ảnh: Getty.

Mặt khác, hành vi này còn nảy sinh từ định kiến trọng nam khinh nữ sâu sắc trong xã hội. Theo số liệu từ tổ chức Phụ nữ Liên Hợp Quốc (UN Women), đa số nạn nhân xâm hại tình dục là nữ giới.

Khi xảy ra chuyện, nhiều người lại vin vào giới tính, trang phục, cách hành xử của nạn nhân để phân bua đúng - sai. "Do cô này ăn mặc mát mẻ nên mới bị trêu chọc", "Ai bảo tính đong đưa, thích sống ảo trên mạng để biến thái để mắt tới"... là những bình luận phổ biến dưới mọi bài viết về các vụ xâm hại, quấy rối.

Cuối tháng 7/2020, một đồn cảnh sát ở quận Quezon (Manila, Philippines) dấy lên làn sóng phẫn nộ vì có lời lẽ hạ thấp phụ nữ, theo SCMP.

Cụ thể, trong một bài đăng trên mạng xã hội, đồn cảnh sát này viết: “Này các cô gái, đừng mặc trang phục hở hang nữa. Nếu bị người khác quấy rối, bạn sẽ lại tìm đến chúng tôi xin giúp đỡ. Hãy thử nghĩ về điều đó đi”.

Dù đã bị xóa đi ngay sau đó, bài đăng vẫn khiến cộng đồng mạng tại Philippines tức giận. Hashtag #HijaAko mang nghĩa “Tôi là một phụ nữ” tiếp tục được đông đảo phái nữ Philippines sử dụng để phản đối.

Nhiều nạn nhân bị chỉ trích vì lựa chọn trang phục và cách ứng xử. Ảnh: Safe Line.

Hay đầu tháng 8, dự thảo luật cấm đàn ông cởi trần và phụ nữ mặc váy quá ngắn hoặc đồ xuyên thấu khi ra ngoài đường của Campuchia cũng tạo ra nhiều luồng tranh cãi.

"Trừng phạt phụ nữ vì trang phục của họ sẽ củng cố quan niệm rằng phụ nữ là nguyên nhân của bạo lực xảy ra với họ, và điều đó càng làm cho văn hoá bất công tồn tại liên quan đến bạo lực giới", bà Ming Yu Hah, Phó giám đốc Tổ chức Ân xá Quốc tế ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, nhận định.

Vết thương tâm lý thứ 2

Theo Tiến sĩ Anju Hurria, nhà tâm lý học tại Đại học California (Mỹ), vấn nạn victim blaming gây thêm nhiều tổn thương tâm lý cho người hứng chịu nó.

“Giống như thể nạn nhân bị tấn công hoặc chấn thương lần thứ 2 vậy. Họ đau khổ hơn, gia tăng trầm cảm và làm phức tạp thêm chứng rối loạn căng thẳng sau khi bị cưỡng hiếp. Họ cũng khép mình, ngại tìm kiếm sự trợ giúp vì sợ rằng mình không được tin tưởng”, tiến sĩ cho biết.

Trong khi một số vụ lạm dụng tình dục được pháp luật xét xử công khai, các chuyên gia cho biết sự thật có thể bị che giấu bởi chính những người xung quanh nạn nhân - ví dụ như gia đình nạn nhân cảm thấy xấu hổ, muốn giữ im lặng hoặc kẻ quấy rối, cưỡng hiếp chính là họ hàng, người thân.

Vấn nạn victim blaming gây thêm nhiều tổn thương tâm lý cho người hứng chịu nó. Ảnh: Unsplash.

Tháng 7/2018, mạng xã hội Trung Quốc chấn động khi người dẫn chương trình nổi tiếng Zhu Jun (sinh năm 1964) bị tố cáo sờ soạng và cưỡng hôn một nữ nhân viên. Nạn nhân là Zhou Xiaoxuan (sinh năm 1993).

Vụ việc xảy ra vào năm 2014, khi Zhou còn là thực tập sinh tại Đài truyền hình quốc gia CCTV. Sau khi trình báo tại đồn cảnh sát, nạn nhân bàng hoàng khi các sĩ quan khuyên cô rằng không nên tố cáo vì ông Zhu là “người có ích cho xã hội”.

Hơn nữa, họ cho rằng vụ việc có thể gây ảnh hưởng đến sự nghiệp của bố mẹ Zhou. Theo The New York Times, bố cô là một công chức, mẹ làm việc tại công ty nhà nước. Suốt 4 năm ròng, Zhou đành sống trong im lặng, vì sợ gây họa cho gia đình, bất chấp bản thân chịu nhiều tủi nhục.

“Không ai xứng đáng phải chịu thương tổn”, Jen Marsh, Phó chủ tịch Mạng lưới Hỗ trợ nạn nhân hiếp dâm, lạm dụng và loạn luân Mỹ (RAINN), khẳng định.

Bà cho biết các nạn nhân thường khó nhận được sự giúp đỡ mà họ cần. Tuy nhiên, con đường phục hồi của họ sẽ phát triển tích cực hơn khi được gia đình, bạn bè ủng hộ và thực sự lắng nghe những chia sẻ về tổn thương họ chịu đựng.

Cái kết đắng cho nhân viên đe dọa sếp cũ chỉ vì không kết bạn Facebook

Gửi yêu cầu kết bạn đã 2 ngày mà sếp cũ chưa hồi âm, anh chàng bỗng nổi giận, gửi những lời đe dọa nặng nề đến sếp và đến tận nhà sếp để phá phách. 

Ảnh: B.N

Tôi làm kế toán trưởng cho doanh nghiệp nhà nước, kinh tế gia đình ổn định.

Chồng tôi kém vợ 3 tuổi nhưng là người chín chắn, biết chăm sóc vợ con. Kết quả của tình yêu là hai cô con gái xinh xắn, học giỏi.

Ngoài những va chạm nhỏ trong cuộc sống hàng ngày thì chúng tôi khá hòa hợp. 

Chồng tôi thời còn độc thân là người ham vui, thích hào nhoáng… nhưng từ khi có gia đình anh thay đổi hoàn toàn. Lúc nào, anh cũng dành thời gian gần gũi và chăm sóc vợ con hết mực.

Cuộc hôn nhân đẹp như mơ rồi cũng bị chao đảo bởi cơn “say nắng” của tôi với mối tình đầu hồi cấp 3.

Trong cuộc sống, tôi là người quảng giao, thường xuyên giữ vị trí kết nối và tổ chức các cuộc họp lớp. Trung bình một năm, tôi tham gia khoảng 6 cuộc họp lớp, từ cấp 1 đến đại học, lớp thạc sĩ…

Chồng tôi lại tỏ ra không thích những cuộc gặp mặt như vậy. Anh chưa bao giờ tham dự bất kể các buổi họp mặt nào, mặc dù bạn bè cùng khóa vẫn gửi giấy mời.

Anh quan điểm, đó là chuyện vô bổ, mất thời gian và tốn kém tiền bạc. Tôi cho rằng anh suy nghĩ hơi cực đoan, những dịp gặp bạn bè cũ không chỉ để xả stress mà còn là cơ hội kết nối, làm ăn.

Các bạn cấp 3 của tôi đều làm doanh nghiệp hoặc tại các cơ quan quản lý nhà nước. Bản thân tôi từng được các bạn hỗ trợ rất nhiều trong công việc.

Ngày đó, trong lớp tôi có mối tình đầu với Tiến. Mọi lần họp, chúng tôi không liên lạc được với Tiến vì anh sang nước ngoài sống.

Vậy nhưng lần họp mặt gần đây, Tiến bất ngờ xuất hiện. Anh đã chuyển về Việt Nam làm ăn và trở thành doanh nhân giàu có.

Tiến vô tình gặp lại vài người cùng lớp nên đến dự cùng. Tôi những tưởng sau ngần ấy năm, mọi thứ đã trôi vào quên lãng nhưng khi gặp lại mối tình đầu, tôi vẫn bị xao xuyến.

Năm xưa, chúng tôi chia tay cũng do còn trẻ, anh lại muốn sang nước ngoài định cư. Tôi là con một, vì thế chưa bao giờ có khái niệm sẽ lấy chồng ở xa như vậy.

Giây phút bạn bè cười nói không ngớt, hỏi han Tiến về cuộc sống, tôi ngượng ngùng chưa dám lại gần vì sợ mình không kìm được cảm xúc.

Đúng lúc đó, bạn bè bất ngờ nhắc lại chuyện xưa, bông đùa hai đứa. Ai cũng nói chúng tôi từng là một cặp trời sinh. Nếu Tiến là lớp trưởng học giỏi, tôi lại là bí thư đoàn oàn năng nổ, thành tích học tập đáng nể.

Những lời nói của bạn bè khiến tôi mụ mị, quên cả tổ ấm gia đình, quên người chồng tử tế mà chỉ nghĩ đến Tiến.

Tôi uống rượu, hết chén này đến chén khác khác. Lúc đầu óc lâng lâng, tôi đã có những hành động vượt quá giới hạn với anh trước mặt bạn bè.

Tiến tận tình chăm sóc, gắp thức ăn cho tôi. Cử chỉ đó cũng làm tôi phải ngây ngất.

Nếu mọi chuyện dừng ở đó, có lẽ chẳng có gì xảy ra nhưng khi tiệc tan, Tiến xung phong đưa tôi về nhà.

Trên đường đi, anh khơi gợi chuyện cũ. Tiến tâm sự, sang bên kia nhiều năm, vài lần định kết hôn nhưng hình bóng tôi vẫn trong tâm trí. Lần này anh về nước, cũng là muốn tìm lại tôi.

Kỷ niệm ùa về, chúng tôi lao vào nhau. Sau buổi họp lớp là cánh cửa nhà nghỉ...

Cứ thế, hết lần này đến lần khác, cả hai lén lút qua lại. Tiến nhiều lần gợi ý tôi ly hôn, quay lại với anh.

Giữa lúc lửa tình mặn nồng, chồng tôi phát giác ra mọi sự. Anh bình thường điềm đạm là thế mà gầm rú đầy phẫn uất.

Chồng liên tục truy vấn, dằn vặt tôi. Anh còn đến nhà Tiến, nói nhiều câu xúc phạm bố mẹ anh. 

Sau đó 3 tháng, chồng đệ đơn ly hôn, anh giành được quyền nuôi con. Từ đó, mỗi lần tôi đến thăm con thường bị chồng gây khó dễ.

Chẳng hiểu bố chúng nói gì mà các con quay ra lạnh nhạt với mẹ. Quà tôi mua, chúng cũng không thèm động đến.

Về phần Tiến, anh nói lời chia tay tôi. Tiến cho biết, anh có thể lấy một người đã ly hôn nhưng với tôi thì không. Vì bố mẹ anh quá ác cảm với tôi và anh không thể vượt qua được định kiến đó để đưa tôi về làm dâu.

Giờ đây, tôi đang sống trong những tháng ngày cô độc, không chồng con, sợ cả tình yêu. Tôi hi vọng rằng, đừng ai như tôi, đánh đổ cả hạnh phúc của mình.